Talaşlı İmalat Tolerans Standartlarına Genel Bakış

Doğru tolerans seçimi herhangi bir mühendislik projesi için çok önemlidir. Çünkü projenin gelecekteki uygulama olanaklarını, teslim süresini ve fiyatını belirler.

Tasarımcılar ve mühendisler, parçalar üzerindeki özelliklerin boyut ve geometri açısından kontrol edilmesini sağlamak için çizim teknik çizim bilgilerine toleranslar eklerler. Ancak bir parçanın her bir özelliğine tolerans eklemek zaman alıcı ve verimsiz olabilir. Bu nedenle, belirli standart tolerans değerlerinin kullanılması günümüzde düzenli bir uygulama haline gelmiştir.

Avrupa’da, Türkiye’de ve dünyanın diğer birçok yerinde bu değerler ISO tolerans standartları tarafından tanımlanmaktadır. Bu standartlar farklı parça geometrileri için uygun tolerans değerleri öngörmekte ve ayrıca farklı kalite düzeylerine sahip sınıf ve derecelere ayrılırlar.

Tolerans standartları genellikle tasarımcıların iş yükünü azaltır. Bir modeldeki her geometri ve özellik için toleransları hesaplamak yerine, istedikleri kalite seviyesine uyan standardı kullanabilirler.

Avrupa ve Türkiye’de Kullanılan Tolerans Standartları

Tolerans standartları üretim süreçlerine bağlı olarak değişir. Örneğin, Avrupa’daki mühendisler tarafından talaşlı imalat (CNC işleme) için kullanılan en yaygın tolerans standartları ISO 2768 ve ISO 286 tarafından tanımlanmıştır. Xometry’de 5 farklı seçenek sunuyoruz:

ISO 2768 – Fine
ISO 2768 – Medium
ISO 286 – Grade 6
ISO 286 – Grade 7
ISO 286 – Grade 8

ISO 286 ve 2768 arasındaki temel fark, ISO 2768’in doğrusal ve açısal boyutlar için genel tolerans aralıklarını, ISO 286’nın ise silindirler ve zıt paralel yüzeyler için, örneğin şaft ve delik sistemleri için genel tolerans aralıklarını kapsamasıdır. Tasarım her ikisinin de kapsadığı özelliklere sahipse, bu tolerans standartları birbirlerine paralel olarak kullanılabilir.

Teknik resimde belirtilen genel tolerans

Aşağıdaki tablo, bu tolerans standartlarının kısa bir özetini vermektedir. Standartların daha ayrıntılı açıklamaları ise makalenin ilerleyen kısımlarında bulabilirsiniz.

Toleranslar arasındaki başlıca farklılıklara kısa bir genel bakış:

Tolerans Standardı	Genel Lineer Toleranslar	Dış Yarıçap ve Pah Yükseklikleri için Genel Toleranslar	Açısal Boyutlar
ISO 2768 – Medium (Standart)	0,5 – 2000 mm arası nominal uzunluğa bağlı olarak ±0,1-2 mm	0,5 – 6 mm arası nominal uzunluğa bağlı olarak ±0,2-1 mm	10 ila 400 mm’ye kadar nominal uzunluğa bağlı olarak ±1°-0°5′
ISO 2768 – İnce (Fine)	0,5 – 2000 mm arası nominal uzunluğa bağlı olarak ±0,05-0,5 mm	0,5 ila 6 mm arası nominal uzunluğa bağlı olarak ±0,2-1 mm	10 – 400 mm’ye kadar nominal uzunluğa bağlı olarak ±1°-0°5′
ISO 286 – Seviye 8	0,5 ila 2000 mm nominal boyuta bağlı olarak standartlaştırılmış tolerans değeri 0,014 ila 0,23 mm arasında değişir.
ISO 286 – Seviye 7	0,5 ila 2000 mm nominal boyuta bağlı olarak standartlaştırılmış tolerans değeri 0,010 ila 0,150 mm arasında değişir.
ISO 286 – Seviye 6	0,5 ila 2000 mm nominal boyuta bağlı olarak standartlaştırılmış tolerans değeri 0,006 ila 0,092 mm arasında değişir.

ISO 2768

ISO 2768 ve türetilmiş geometrik tolerans standartları, esas olarak makineyle işleme veya diğer talaşlı imalat işlemleri ile üretilen parçalar için kullanılır.

ISO 2768, yalnızca aşağıdaki özelliklere sahip çizimler için geçerlidir. Bu özellikler, unsurlar için ayrı ayrı özel tolerans endikasyonları olmadığında kullanılır:

Doğrusal boyutlar (dış boyutlar, iç boyutlar, çaplar, mesafeler, pah yükseklikleri, yarıçaplar)
Açısal boyutlar
Montajlı parçaların işlenmesiyle üretilen doğrusal ve açısal boyutlar

Doğrusal Boyutlar

Nominal Uzunluk (mm)		Tolerans Sınıfı Değerleri (mm)
Üstü	Maksimum	İnce	Orta
0.5	3	±0.05	±0.1
3	6	±0.05	±0.1
6	30	±0.1	±0.2
30	120	±0.15	±0.3
120	400	±0.2	±0.5
400	1000	±0.3	±0.8
1000	2000	±0.5	±1.2
2000	4000	–	±2.0

Dış Yarıçap ve Pah Yükselikleri

Nominal Uzunluk (mm)		Tolerans Sınıfı Değerleri (mm)
Üstü	Maksimum	İnce	Orta
0.5	3	±0.2	±0.2
3	6	±0.5	±0.5
6	Üstü	±1.0	±1.0

Açısal Boyutlar

Nominal Uzunluk (mm)		Tolerans Sınıfı Değerleri (°,ˈ )
Üstü	Maksimum	İnce	Orta
–	10	±1°	±1°
10	50	±0°30ˈ	±0°30ˈ
50	120	±0°20ˈ	±0°20ˈ
120	400	±0°10ˈ	±0°10ˈ
400	Üstü	±0°5ˈ	±0°5ˈ

ISO 286

ISO 286, talaşlı imalat yöntemleri için geçerlidir ve aşağıdaki özellik çeşitlerinin doğrusal boyutları için kullanılacak toleransları sağlar:

Silindir
Karşılıklı 2 Paralel Yüzey

Bu toleranslar sadece bu özelliklere sahip çizimler için geçerlidir. Bu toleranslar, unsurlar için ayrı ayrı özel tolerans endikasyonları olmadığında kullanılır. Biz, ISO 286 standardı kapsamında üç kalite seviyesi sunuyoruz. Bunlar Seviye 6 (IT6), Seviye 7 (IT7) ve Seviye 8 (IT8)’dir.

ISO 286 standardı, çok sayıda olasılık arasından, genel amaçlar için standartlaştırılmış bir tolerans seviyesi seçimi sağlar.

ISO 286 standardında aşağıdaki terimler kullanılır:

Nominal Boyut: Bu, teknik resim ifadelerinde tanımlandığı şekliyle, bir unsur boyutu
Gerçek boyut: Ölçümle elde edilen boyut
Tolerans üst sınırı: Toleransa göre izin verilen en büyük boyut
Tolerans alt sınırı: Toleransa göre izin verilen en küçük boyut
Tolerans: Boyut için izin verilen üst sınır ile alt sınır arasındaki fark

Nominal Uzunluk (mm)		Standart Tolerans Aralıkları
Üstü	Maksimum	IT6	IT7	IT8
–	3	0.006	0.010	0.014
3	6	0.008	0.012	0.018
6	10	0.009	0.015	0.022
10	18	0.011	0.018	0.027
18	30	0.013	0.021	0.033
30	50	0.016	0.025	0.039
50	80	0.019	0.030	0.046
80	180	0.022	0.035	0.054
120	180	0.025	0.040	0.063
180	250	0.029	0.046	0.072
250	315	0.032	0.052	0.081
315	400	0.036	0.057	0.089
400	500	0.040	0.063	0.097
500	630	0.044	0.070	0.110
630	800	0.050	0.080	0.125
800	1000	0.056	0.090	0.140
1000	1250	0.066	0.105	0.165
1250	1600	0.078	0.125	0.195
1600	2000	0.092	0.150	0.230
2000	2500	0.110	0.175	0.280
2500	3150	0.135	0.210	0.330

Eşdeğer ABD Standartları

Avrupa’da uygulanan tolerans standartlarının (ISO) ABD’deki eşdeğer karşılığı (ASME) vardır. Ancak, ISO ve ASME tolerans standartları arasında birtakım farklılıklar da mevcuttur.

Aşağıdaki tablo, bazı Avrupa tolerans standartlarının eşdeğer ABD standartlarını göstermektedir.

Standart	ISO 2768 (fine)	ISO 2768 (medium)	ISO 268 seviye 6	ISO 268 seviye 7	ISO 268 seviye 8
Eşdeğer ABD Standardı	–	–	ASME B4.1 Seviye 6	ASME B4.1 Seviye 7	ASME B4.1 Seviye 8

Sonuç

Bu tolerans standartları, özel toleranslar yerine kullanılır. Anlık Fiyat Platformuna, CNC işleme teknolojisi için modellerinizi yükleyin ve listelenen beş sınıf ve kalitelerden birini seçin. Parçanız özel toleranslar gerektiriyorsa gerekli teknik resimleri de eklemeyi unutmayın.